[b]Αποτελεσματική επικοινωνία - Διάλογος[/b]
Από μικρή ηλικία πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά ότι ο αποτελεσματικότερος τρόπος επικονωνίας είναι ο διάλογος.
Συνήθως τα παιδιά χρησιμοποιούν τις φωνές, το κλάμα και πολλές φορές αντιμιλάνε, προκειμένου να εκφράσουν αυτό που θέλουν.
Η διδασκαλία του διαλόγου και της ενσωμάτωσής του στην καθημερινότητά μας είναι μια δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία, αλλά η επίτευξή της αποτελεί σημαντικό εφόδιο για την ζωή του παιδιού, καθώς το βοηθά στην κοινωνικότητά του και στην διαχείριση των συναισθημάτων του.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν είναι αποτελεσματικό να διδάξουμε ένα "εργαλείο", αν προηγουμένως δεν το έχουμε εντάξει εμείς στην καθημερινότητά μας και στον τρόπο ζώης μας.
Ποιες αρχές, όμως, προυποθέτει ο διάλογος, για να οδηγηθούμε σε μια αποτελεσματική επικοινωνία;
Διάλογος σημαίνει ότι θεωρούμε δεδομένο ότι δεν κατέχουμε όλη την αλήθεια και δεν έχουμε όλοι τις ίδιες απόψεις.
Πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι να αλλάξουμε γνώμη.
Εκπέμπουμε ξεκάθαρο μήνυμα: Προσπαθούμε να υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στα λόγια μας και στη γλώσσα του σώματος μας (ύφος, τόνος, βλέμμα…)
Αρχή του «Εδώ και Τώρα»: η επικοινωνία πρέπει να είναι παρούσα και συγκεκριμένη, χωρίς αναφορές στο παρελθόν («…και την περασμένη φορά τα ίδια έκανες!»), χωρίς προφητείες για το μέλλον («…ποτέ δεν θα αλλάξεις!») και χωρίς γενικεύσεις (πάντα, ποτέ, όλοι, κανένας…)
Θετικός τρόπος έκφρασης μηνύματος («Συγκεντρώσου!» και όχι «Μην είσαι αφηρημένος!»)
Ανοιχτές ερωτήσεις και απαντήσεις (τι, πώς…)
Αποφυγή των αρνητικών ρόλων: δε διατάζουμε, δεν ηθικολογούμε, δεν «τα ξέρουμε όλα», δεν παρακαλούμε, δεν αλλάζουμε θέμα, δε δωροδοκούμε…
Αντανακλαστική Ακοή («Καθρέφτισμα»): Πριν βιαστούμε να κρίνουμε, να συμβουλέψουμε, να τιμωρήσουμε το παιδί μας, ας μπούμε πρώτα στον κόσμο του και ας του παρέχουμε ένα είδος καθρέφτη, στον οποίο μπορεί να δει τον εαυτό του.
Τι είναι το «Καθρέφτισμα»: Προσπαθούμε να κατανοήσουμε αυτά που λέει, αυτά που νιώθει και αυτά που θέλει να πει το παιδί μας και ύστερα να του πούμε με ενσυναίσθηση αυτό που καταλάβαμε, χωρίς κριτική ή συμβουλές, χωρίς να παίρνουμε θέση και χωρίς να σερβίρουμε έτοιμες λύσεις.
Μια ιδέα για την εξάσκηση διαλόγων είναι να παίξουμε παντομίμα (διάλογος με χειρονομίες), να εκφράζουμε συναισθήματα χωρίς λόγια, μόνο με την χρήση του σώματός μας).
Άλλη ιδέα είναι να συμπληρώσουμε κόμικ (από όπου έχουμε σβήσει τους μισούς διαλόγους) και να βάλουμε το παιδί στην θέση να φανταστεί πως συνεχίζει ο διάλογος. Δεν υπάρχουν σωστές και λάθος φράσεις. Αρκεί να υπάρχει μια λογική συνέχεια του διαλόγου.
Παιχνίδι «Η μυστηριώδης φράση»: Επιστρατεύουμε σχετικά απλές φράσεις, όπως «Καλημέρα! Τα λέμε! Φυσικά! Δεν με αναγνωρίζετε; Ξέρετε ποιος είμαι; Κλείσε την πόρτα. Δεν το ξέρατε; Σε θυμάμαι; Τι θα γίνει; Τώρα πάει πια! Το ήξερα! Ευχαριστώ πολύ!» Οι άλλοι πρέπει να ερμηνεύσουν το νόημα που, σύμφωνα με τον τόνο και τον κυματισμό της φωνής, προδίδει αυτόν που τις λέει. Θα δούμε ότι μπορούμε να αποδώσουμε μια μεγάλη ποικιλία αποχρώσεων. Σκοπός μας είναι να ανακαλύψουμε ότι ένα μικρό μέρος των πληροφοριών μεταδίδεται με τις λέξεις, ενώ ένα πολύ σημαντικό κομμάτι μεταδίδεται με τους κυματισμούς της φωνής και το μεγαλύτερο κομμάτι με τις χειρονομίες.
Για να μάθουν τα παιδιά μας τον διάλογο, πρέπει να λέμε…
Για να τα μάθουμε να μην διαλέγονται, πρέπει να λέμε…
«Μίλα, μίλα!»
«Σώπα, σώπα!»
«Σε ακούω!» (και να ακούμε!)
«Άκουσέ με!» (και να μην τα αφήνουμε να μιλήσουν)
«Στο σπίτι δεν υπάρχουν απαγορευμένα θέματα» (και να το εφαρμόζουμε!)
«Δεν μιλάμε για αυτό το θέμα στο σπίτι» (και να το εφαρμόζουμε)
«Εγώ πιστεύω ότι…»
«Έτσι είναι! Τελεία και παύλα!»
«Αυτή είναι η άποψη μου. Πως σου φαίνεται;»
«Αυτή είναι η αλήθεια! Δεν τίθεται συζήτηση»
«Αυτό ισχύει καιρό τώρα, αλλά μπορούμε να το αλλάξουμε»
«Πάντα έτσι συνέβαινε. Δεν θα το αλλάξουμε τώρα!»
«Θα το κουβεντιάσουμε με επιχειρήματα»
«Αυτό ούτε να το συζητάς. Πάει και τελείωσε!»
«Μπορεί και να με πείσεις»
«Πάντα αυτή την άποψη είχα. Πάντα!»
«Ας το σκεφτούμε όλοι μας»
«Το σκέφτηκα ήδη εγώ, εντάξει;»
«Σε αυτό έχεις δίκιο»
«Τι μπορεί να ξέρεις εσύ για αυτό;»
Και να πιστεύουμε όσα λέμε!!!
Διδάξετε στα παιδιά σας να μην αντιμιλάνε
Κολακέψτε το παιδί σας. Για ποιο λόγο; Διότι στη συνέχεια θα το επικρίνετε επειδή σας αντιμιλάει και τα παιδιά δέχονται καλύτερα την κριτική όταν τα έχετε κάνει προηγουμένως να αισθάνονται καλύτερα για τον εαυτό τους. Αρχίστε ως εξής: «Ξέρεις, Γιάννη, ο μπαμπάς σου (ή η μαμά σου) κι εγώ είμαστε πολύ περήφανοι για σένα. Διαβάζεις πολύ, παίζεις καλό μπάσκετ και έχεις πολλούς και καλούς φίλους.» Στη συνέχεια και αφού έχετε εκθειάσει με κάθε ειλικρίνεια το παιδί σας, μπορείτε να πείτε το εξής: «Όμως, Γιάννη, υπάρχει ένα πραγματάκι το οποίο πρέπει να προσέξεις και να βελτιώσεις. Ξέρεις ποιο είναι αυτό;» Αν το παιδί σας είναι όπως τα περισσότερα παιδιά, δεν θα έχει την παραμικρή ιδέα. Έτσι, θα εξηγήσετε στο παιδί σας με ήρεμο τόνο το πρόβλημα, ότι δηλαδή σας αντιμιλάει
«Ο Κανόνας του Σεβασμού». Αυτός ο κανόνας σημαίνει ότι όταν είσαι εκνευρισμένος ή θυμωμένος, θα μπορείς πάντα να μας λες τι αισθάνεσαι, αλλά όχι και να μας επιτίθεσαι με άσχημα λόγια.»
Αφού εισαγάγετε τον «Κανόνα του Σεβασμού», εξηγήστε στο παιδί σας ότι από εδώ και στο εξής όταν αρχίζει να αντιμιλά, εσείς θα του κάνετε ένα σήμα. Το σήμα μπορεί να είναι ότι θα βάλετε το δάχτυλο στο στόμα ή θα αγγίξετε το αυτί σας ή θα πείτε κάποια λέξη που θα έχετε εκ των προτέρων συμφωνήσει με το παιδί σας. Όταν εσείς του κάνετε αυτό το σήμα, αυτό θα λειτουργεί σαν προειδοποίηση ότι το παιδί αντιμιλά και ότι πρέπει να βρει έναν καλύτερο τρόπο για να απευθυνθεί σε σας. Εξηγήστε του ότι θέλετε να είστε πραγματικά δίκαιοι και να το βοηθήσετε να περιορίσει αυτό το πρόβλημα.
Από μικρή ηλικία πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά ότι ο αποτελεσματικότερος τρόπος επικονωνίας είναι ο διάλογος.
Συνήθως τα παιδιά χρησιμοποιούν τις φωνές, το κλάμα και πολλές φορές αντιμιλάνε, προκειμένου να εκφράσουν αυτό που θέλουν.
Η διδασκαλία του διαλόγου και της ενσωμάτωσής του στην καθημερινότητά μας είναι μια δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία, αλλά η επίτευξή της αποτελεί σημαντικό εφόδιο για την ζωή του παιδιού, καθώς το βοηθά στην κοινωνικότητά του και στην διαχείριση των συναισθημάτων του.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν είναι αποτελεσματικό να διδάξουμε ένα "εργαλείο", αν προηγουμένως δεν το έχουμε εντάξει εμείς στην καθημερινότητά μας και στον τρόπο ζώης μας.
Ποιες αρχές, όμως, προυποθέτει ο διάλογος, για να οδηγηθούμε σε μια αποτελεσματική επικοινωνία;
Διάλογος σημαίνει ότι θεωρούμε δεδομένο ότι δεν κατέχουμε όλη την αλήθεια και δεν έχουμε όλοι τις ίδιες απόψεις.
Πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι να αλλάξουμε γνώμη.
Εκπέμπουμε ξεκάθαρο μήνυμα: Προσπαθούμε να υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στα λόγια μας και στη γλώσσα του σώματος μας (ύφος, τόνος, βλέμμα…)
Αρχή του «Εδώ και Τώρα»: η επικοινωνία πρέπει να είναι παρούσα και συγκεκριμένη, χωρίς αναφορές στο παρελθόν («…και την περασμένη φορά τα ίδια έκανες!»), χωρίς προφητείες για το μέλλον («…ποτέ δεν θα αλλάξεις!») και χωρίς γενικεύσεις (πάντα, ποτέ, όλοι, κανένας…)
Θετικός τρόπος έκφρασης μηνύματος («Συγκεντρώσου!» και όχι «Μην είσαι αφηρημένος!»)
Ανοιχτές ερωτήσεις και απαντήσεις (τι, πώς…)
Αποφυγή των αρνητικών ρόλων: δε διατάζουμε, δεν ηθικολογούμε, δεν «τα ξέρουμε όλα», δεν παρακαλούμε, δεν αλλάζουμε θέμα, δε δωροδοκούμε…
Αντανακλαστική Ακοή («Καθρέφτισμα»): Πριν βιαστούμε να κρίνουμε, να συμβουλέψουμε, να τιμωρήσουμε το παιδί μας, ας μπούμε πρώτα στον κόσμο του και ας του παρέχουμε ένα είδος καθρέφτη, στον οποίο μπορεί να δει τον εαυτό του.
Τι είναι το «Καθρέφτισμα»: Προσπαθούμε να κατανοήσουμε αυτά που λέει, αυτά που νιώθει και αυτά που θέλει να πει το παιδί μας και ύστερα να του πούμε με ενσυναίσθηση αυτό που καταλάβαμε, χωρίς κριτική ή συμβουλές, χωρίς να παίρνουμε θέση και χωρίς να σερβίρουμε έτοιμες λύσεις.
Μια ιδέα για την εξάσκηση διαλόγων είναι να παίξουμε παντομίμα (διάλογος με χειρονομίες), να εκφράζουμε συναισθήματα χωρίς λόγια, μόνο με την χρήση του σώματός μας).
Άλλη ιδέα είναι να συμπληρώσουμε κόμικ (από όπου έχουμε σβήσει τους μισούς διαλόγους) και να βάλουμε το παιδί στην θέση να φανταστεί πως συνεχίζει ο διάλογος. Δεν υπάρχουν σωστές και λάθος φράσεις. Αρκεί να υπάρχει μια λογική συνέχεια του διαλόγου.
Παιχνίδι «Η μυστηριώδης φράση»: Επιστρατεύουμε σχετικά απλές φράσεις, όπως «Καλημέρα! Τα λέμε! Φυσικά! Δεν με αναγνωρίζετε; Ξέρετε ποιος είμαι; Κλείσε την πόρτα. Δεν το ξέρατε; Σε θυμάμαι; Τι θα γίνει; Τώρα πάει πια! Το ήξερα! Ευχαριστώ πολύ!» Οι άλλοι πρέπει να ερμηνεύσουν το νόημα που, σύμφωνα με τον τόνο και τον κυματισμό της φωνής, προδίδει αυτόν που τις λέει. Θα δούμε ότι μπορούμε να αποδώσουμε μια μεγάλη ποικιλία αποχρώσεων. Σκοπός μας είναι να ανακαλύψουμε ότι ένα μικρό μέρος των πληροφοριών μεταδίδεται με τις λέξεις, ενώ ένα πολύ σημαντικό κομμάτι μεταδίδεται με τους κυματισμούς της φωνής και το μεγαλύτερο κομμάτι με τις χειρονομίες.
Για να μάθουν τα παιδιά μας τον διάλογο, πρέπει να λέμε…
Για να τα μάθουμε να μην διαλέγονται, πρέπει να λέμε…
«Μίλα, μίλα!»
«Σώπα, σώπα!»
«Σε ακούω!» (και να ακούμε!)
«Άκουσέ με!» (και να μην τα αφήνουμε να μιλήσουν)
«Στο σπίτι δεν υπάρχουν απαγορευμένα θέματα» (και να το εφαρμόζουμε!)
«Δεν μιλάμε για αυτό το θέμα στο σπίτι» (και να το εφαρμόζουμε)
«Εγώ πιστεύω ότι…»
«Έτσι είναι! Τελεία και παύλα!»
«Αυτή είναι η άποψη μου. Πως σου φαίνεται;»
«Αυτή είναι η αλήθεια! Δεν τίθεται συζήτηση»
«Αυτό ισχύει καιρό τώρα, αλλά μπορούμε να το αλλάξουμε»
«Πάντα έτσι συνέβαινε. Δεν θα το αλλάξουμε τώρα!»
«Θα το κουβεντιάσουμε με επιχειρήματα»
«Αυτό ούτε να το συζητάς. Πάει και τελείωσε!»
«Μπορεί και να με πείσεις»
«Πάντα αυτή την άποψη είχα. Πάντα!»
«Ας το σκεφτούμε όλοι μας»
«Το σκέφτηκα ήδη εγώ, εντάξει;»
«Σε αυτό έχεις δίκιο»
«Τι μπορεί να ξέρεις εσύ για αυτό;»
Και να πιστεύουμε όσα λέμε!!!
Διδάξετε στα παιδιά σας να μην αντιμιλάνε
Κολακέψτε το παιδί σας. Για ποιο λόγο; Διότι στη συνέχεια θα το επικρίνετε επειδή σας αντιμιλάει και τα παιδιά δέχονται καλύτερα την κριτική όταν τα έχετε κάνει προηγουμένως να αισθάνονται καλύτερα για τον εαυτό τους. Αρχίστε ως εξής: «Ξέρεις, Γιάννη, ο μπαμπάς σου (ή η μαμά σου) κι εγώ είμαστε πολύ περήφανοι για σένα. Διαβάζεις πολύ, παίζεις καλό μπάσκετ και έχεις πολλούς και καλούς φίλους.» Στη συνέχεια και αφού έχετε εκθειάσει με κάθε ειλικρίνεια το παιδί σας, μπορείτε να πείτε το εξής: «Όμως, Γιάννη, υπάρχει ένα πραγματάκι το οποίο πρέπει να προσέξεις και να βελτιώσεις. Ξέρεις ποιο είναι αυτό;» Αν το παιδί σας είναι όπως τα περισσότερα παιδιά, δεν θα έχει την παραμικρή ιδέα. Έτσι, θα εξηγήσετε στο παιδί σας με ήρεμο τόνο το πρόβλημα, ότι δηλαδή σας αντιμιλάει
«Ο Κανόνας του Σεβασμού». Αυτός ο κανόνας σημαίνει ότι όταν είσαι εκνευρισμένος ή θυμωμένος, θα μπορείς πάντα να μας λες τι αισθάνεσαι, αλλά όχι και να μας επιτίθεσαι με άσχημα λόγια.»
Αφού εισαγάγετε τον «Κανόνα του Σεβασμού», εξηγήστε στο παιδί σας ότι από εδώ και στο εξής όταν αρχίζει να αντιμιλά, εσείς θα του κάνετε ένα σήμα. Το σήμα μπορεί να είναι ότι θα βάλετε το δάχτυλο στο στόμα ή θα αγγίξετε το αυτί σας ή θα πείτε κάποια λέξη που θα έχετε εκ των προτέρων συμφωνήσει με το παιδί σας. Όταν εσείς του κάνετε αυτό το σήμα, αυτό θα λειτουργεί σαν προειδοποίηση ότι το παιδί αντιμιλά και ότι πρέπει να βρει έναν καλύτερο τρόπο για να απευθυνθεί σε σας. Εξηγήστε του ότι θέλετε να είστε πραγματικά δίκαιοι και να το βοηθήσετε να περιορίσει αυτό το πρόβλημα.
