Παλαιότερα, πιστεύαμε ότι το βρέφος είναι ένα παθητικό ον αποκλεισμένο από τον κόσμο, λόγω της ανικανότητάς του να αντιληφθεί, και πως εξαρτιόταν αποκλειστικά από τις φροντίδες που του παρείχε η μητέρα. Πρόσφατες έρευνες αποκάλυψαν ότι τα νεογνά έχουν ανεπτυγμένες όλες τις αισθήσεις και αντιδρούν στα ερεθίσματα που προέρχονται από το περιβάλλον. Από τις πρώτες μέρες της ζωής του, π.χ., το βρέφος μπορεί να αναγνωρίσει τη φωνή της μητέρας του και να στρέψει το κεφάλι του όταν εκείνη του μιλά.
Μπορεί, επίσης, να αναγνωρίσει τη μυρωδιά του στήθους της μητέρας του και να το προτιμήσει από το στήθος μιας άλλης γυναίκας. Πολύ νωρίς, αρχίζει να βλέπει και να ξεχωρίζει τα αντικείμενα με βάση το σχήμα και το μέγεθός τους. Σε ηλικία δύο έως τεσσάρων μηνών αρχίζει να εστιάζει το βλέμμα του σε λεπτομέρειες του ανθρώπινου προσώπου και να αναγνωρίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μητέρας του.
Η διαπίστωση αυτών των πρώιμων ικανοτήτων του δίνει μια θέση ενεργούς επικοινωνίας με τη μητέρα.Τα βρέφη εκφράζουν, μάλιστα, πολύ καθαρά τα συναισθήματά τους: φωνάζουν, κλαίνε, χαμογελούν, διεγείρονται, ησυχάζουν και παρακολουθούν. Προσπαθούν πολύ νωρίς να επικοινωνήσουν με τη μητέρα τους και με εκείνους που τα φροντίζουν.
Η μίμηση των εκφράσεων των γονιών του και οι πρώιμοι ήχοι είναι ένας κώδικας επικοινωνίας, υπό την προϋπόθεση ότι τα άτομα του περιβάλλοντος είναι ευαισθητοποιημένα και προσεκτικά στις συναισθηματικές εκφράσεις του βρέφους. Πιστεύεται πως τα βρέφη διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την έκφραση των συναισθημάτων, την ενεργητικότητα και τις συναισθηματικές αντιδράσεις τους. Κάποια είναι συνεχώς δραστήρια, με μεγάλη ετοιμότητα να αντιδράσουν στα ερεθίσματα, και άλλα περισσότερο παθητικά.
Ορισμένα είναι οξύθυμα και ευερέθιστα, κλαίνε με το παραμικρό και δεν παρηγορούνται εύκολα, ενώ άλλα είναι ήρεμα και δείχνουν συνεχώς ευχαριστημένα. Σε μερικά αρέσει να τα κρατούν αγκαλιά και απολαμβάνουν τη σωματική επαφή, ενώ άλλα είναι αδιάφορα ή ενοχλούνται από τα χάδια και τις περιποιήσεις αυτών που τα φροντίζουν.
Υπάρχουν κλίμακες αξιολόγησης που από τις πρώτες μέρες ζωής του βρέφους μας επιτρέπουν να διακρίνουμε την προσωπικότητά του. Σχηματικά, μπορούμε να κατατάξουμε τα βρέφη σε τρεις τύπους:
α) εύκολα βρέφη: προσαρμόζονται χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία σε νέες καταστάσεις, δεν δυσκολεύονται να ακολουθούν συγκεκριμένο πρόγραμμα στις βιολογικές λειτουργίες τους, είναι συνήθως χαρούμενα και χαμογελαστά,
β) δύσκολα βρέφη: γκρινιάζουν συνεχώς και δεν δείχνουν ποτέ ευχαριστημένα, δυσκολεύονται να προσαρμοστούν και να αποκτήσουν σταθερά ωράρια ύπνου και φαγητού,
γ) παθητικά βρέφη: δεν παρουσιάζουν θετικές ή αρνητικές αντιδράσεις, αλλά είναι απομονωμένα και δεν φαίνονται να παίρνουν ευχαρίστηση από την επικοινωνία με τους άλλους.
