Ένα θέμα που απασχολεί τους νέους γονείς είναι η διατροφή των νεογέννητων μωρών τους. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης κυρίως, η μέλλουσα μητέρα ενημερώνεται για τον θηλασμό και την τεχνητή διατροφή. Με τη γέννηση βέβαια του μωρού, ποτέ αυτές οι πληροφορίες δεν φαντάζουν αρκετές μπροστά στη νέα πραγματικότητα που αντιμετωπίζει. Σκοπός μας, λοιπόν, είναι να ξετυλίξουμε τον μίτο που λέγεται βρεφική διατροφή.
Της Ιωάννας Φούντζουλα, παιδιάτρου
Καταρχήν θα πρέπει να τονίσουμε ότι το μητρικό γάλα αποτελεί το πρότυπο της βρεφικής διατροφής, το οποίο μάλιστα προσπαθούν να μιμηθούν τα τροποποιημένα γάλατα. Το μητρικό γάλα προσφέρει προστασία από λοιμώξεις και αλλεργίες, και είναι ένα μοναδικό προϊόν που παράγει αποκλειστικά η μαμά για το νεογνό της. Αν, όμως, για κάποιον λόγο η μητέρα δεν μπορεί να θηλάσει ή χρειαστεί να δώσει συμπλήρωμα στο μωρό της, θα πρέπει να γνωρίζει ότι μπορεί να χορηγήσει τροποποιημένο αγελαδινό γάλα που καλύπτει τις ανάγκες του μωρού.
Βρεφικά γάλατα
Τα βρεφικά γάλατα χωρίζονται σε 3 βασικές κατηγορίες με βάση την ηλικία του βρέφους και πληρούν κάποιες προδιαγραφές όσον αφορά στη σύστασή τους, οι οποίες καθορίζονται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας.
Γάλατα 1ης βρεφικής ηλικίας (0-6 μηνών)
Διατίθενται αποκλειστικά στα φαρμακεία και είναι γάλατα αγελάδος τροποποιημένα, κατάλληλα δηλαδή επεξεργασμένα, έτσι ώστε να μιμούνται το μητρικό γάλα, όσον αφορά στην περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, μέταλλα, υδατάνθρακες και ιχνοστοιχεία. Κυκλοφορούν σε μορφή σκόνης και η αραίωσή τους είναι μια μεζούρα κοφτή ανά 30 ml βρασμένου νερού.
Υπάρχουν 1ης βρεφικής ηλικίας γάλατα πολλών εταιρειών, με μικρές διαφοροποιήσεις στην περιεκτικότητά τους, σε θρεπτικά συστατικά και στην ωσμωτικότητά τους. Ο παιδίατρος προτείνει ένα γάλα της βρεφικής ηλικίας, και με βάση την ανταπόκριση του βρέφους, θα συνεχίσει με αυτό ή θα χρειαστεί αλλαγή σε ένα ειδικό γάλα, με βάση τις ανάγκες του μωρού. Εδώ, βέβαια, χρειάζεται προσοχή και σύνεση, γιατί πολλές φορές οι συχνές αλλαγές στο γάλα δεν λύνουν το πρόβλημα του μωρού και προκαλούν σύγχυση. Χρειάζεται υπομονή και ο χρόνος μερικές φορές, έτσι ώστε να ξεπεραστούν προβλήματα ανωριμότητας του πεπτικού συστήματος του μωρού, τα οποία αποδίδονται λανθασμένα στο γάλα και οδηγούν σε επανειλημμένες αλλαγές ή στη συνεργασία με τον παιδίατρο του βρέφους.
Γάλατα 2ης βρεφικής ηλικίας (6-12μηνών)
Σε αυτήν την κατηγορία κυκλοφορούν στο εμπόριο (σούπερ μάρκετ) γάλατα σε σκόνη, υγρά και εβαπορέ. Η διαφορά τους από αυτά της βρεφικής ηλικίας είναι ότι στη σύστασή τους είναι αυξημένοι οι υδατάνθρακες που δίνουν την απαιτούμενη αυξημένη ενέργεια στο βρέφος που μεγαλώνει και έχει περισσότερη δραστηριότητα, και βεβαίως καλύτερη γεύση, για το μεγαλύτερο βρέφος που έχει μεγαλύτερες γευστικές απαιτήσεις. Από την άλλη μεριά περιέχουν λιγότερες πρωτεΐνες, τις οποίες τώρα πια το βρέφος τις παίρνει και από τις υπόλοιπες στερεές τροφές που μπαίνουν στο διαιτολόγιό του.
Γάλατα 3ης βρεφικής ηλικίας (1-3 ετών)
Κυκλοφορούν σε σκόνη, υγρά και εβαπορέ, και απευθύνονται σε παιδιά μετά το 1ο έτος. Βέβαια, μετά το 1ο έτος, το βρέφος ακολουθεί τη διατροφή της οικογένειας, και θα μπορούσε να λάβει οποιοδήποτε γάλα, ακόμα και φρέσκο. Το φρέσκο γάλα απλά το χλιαίνουμε προτού δοθεί στο μωρό.
Ειδικά θεραπευτικά γάλατα
Στις μέρες μας, η παιδιατρική έχει στη φαρέτρα της πολλά ειδικά θεραπευτικά γάλατα που απευθύνονται σε κοινά παιδιατρικά προβλήματα, όπως οι κολικοί, η δυσκοιλιότητα, οι αναγωγές, οι διάρροιες, η προωρότητα και το χαμηλό βάρος γέννησης, και σπανιότερα προβλήματα όπως η αλλεργία στην πρωτεΐνη του γάλακτος αγελάδας, τα μεταβολικά νοσήματα, η νεφρική και ηπατική ανεπάρκεια.
Συγκεκριμένα, στην αγορά κυκλοφορούν:
Γάλατα χωρίς λακτόζη:
Χορηγούνται σε έμβρυα με παρατεινόμενη διάρροια, ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου ή εκτομή του λεπτού εντέρου, γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε βλάβη ή απώλεια των λαχνών του εντέρου, οπότε και απώλεια ενός ένζυμου, της λακτάσης, που διασπά τη λακτόζη του γάλακτος. Σε παρατεινόμενη διάρροια μετά από γαστρεντερίτιδα χορηγείται γάλα χωρίς λακτόζη για 3-4 εβδομάδες, έως ότου επουλωθεί ο βλεννογόνος του εντέρου. Αποφεύγεται η επί μακρόν χρήση τους, γιατί η λακτόζη είναι χρήσιμη για την απορρόφηση του ασβεστίου.
Αντιαναγωγικά γάλατα:
Η διαφορά τους από τα κοινά γάλατα είναι η προσθήκη πηκτικών παραγόντων όπως το χαρουπάλευρο ή το άμυλο καλαμποκιού, έτσι ώστε το γάλα να είναι πιο πηχτό και να μειώνονται οι αναγωγές. Ενδείκνυνται σε βρέφη με πολλούς εμετούς και στασιμότητα ή απώλεια βάρους, ενώ αντενδείκνυνται σε οισοφαγίτιδα ή σε παλινδρόμηση που εκδηλώνεται με συμπτώματα από το αναπνευστικό. Το μειονέκτημά τους είναι η σχετική δυσκολία στην παρασκευή τους, η ανάγκη για μεγαλύτερη οπή στη θηλή του μπιμπερό και οι διαταραχές των κενώσεων που προκαλούν συχνά. Συγκεκριμένα, το χαρουπάλευρο σε μερικά παιδιά προκαλεί διάρροιες, ενώ το άμυλο καλαμποκιού δυσκοιλιότητα.
Γάλατα υποαλλεργικά: Χωρίζονται σε κατηγορίες με βάση την υποαλλεργιογονικότητά τους, και συγκεκριμένα σε:
α) Γάλατα ΗΑ μερικής υδρόλυσης
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, ο ρόλος τους περιορίζεται στην πρόληψη αλλεργίας, σε βρέφος με έντονο θετικό οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών, και όχι στη θεραπεία της.
β) Γάλατα με πρωτεΐνη εκτεταμένης υδρόλυσης ή στοιχειακά
Προορίζονται για παιδιά με αλλεργία στο γάλα αγελάδος ή νωσιοφιλική οισοφαγίτιδα-εντεροκολίτιδα.
Εδώ οι πρωτεΐνες του γάλακτος έχουν υποστεί διάσπαση σε μικρότερα κομμάτια, έτσι ώστε να μην προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις. Τα μειονεκτήματά του είναι η άσχημη γεύση και το υψηλό κόστος.
Γάλατα σόγιας:
Ενδείκνυνται για βρέφη με γαλακτοζαιμία ή έλλειψη λακτάσης, και σε βρέφη που οι γονείς επιθυμούν να ακολουθήσουν δίαιτα φυτοφάγων. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε αλλεργία στο γάλα αγελάδος, γιατί έχουν διασταυρωμένη αλλεργία σε μεγάλο ποσοστό, ούτε για πρόληψη κολικών, όπως επίσης ούτε σε πρόωρα βρέφη.
Γάλατα για πρόωρα ή λιποβαρή βρέφη:
Είναι κατάλληλα εμπλουτισμένα σε θρεπτικά συστατικά για να καλύπτουν τις ανάγκες αυτών των ειδικών ομάδων.
Γάλατα για μεταβολικά νοσήματα:
Σε αυτά τα γάλατα που χρησιμοποιούνται σπάνια, αφαιρούνται τα συστατικά (αμινοξέα, λίπη ή υδατάνθρακες) που δεν μεταβολίζονται στο κάθε νόσημα.
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πρόοδος στην τεχνολογία της παρασκευής των γαλάτων, μας έχει προσφέρει πληθώρα ειδικών γαλάτων, που έχουν βελτιώσει την ποιότητα ζωής των παιδιών και των οικογενειών τους.
Της Ιωάννας Φούντζουλα, παιδιάτρου
Καταρχήν θα πρέπει να τονίσουμε ότι το μητρικό γάλα αποτελεί το πρότυπο της βρεφικής διατροφής, το οποίο μάλιστα προσπαθούν να μιμηθούν τα τροποποιημένα γάλατα. Το μητρικό γάλα προσφέρει προστασία από λοιμώξεις και αλλεργίες, και είναι ένα μοναδικό προϊόν που παράγει αποκλειστικά η μαμά για το νεογνό της. Αν, όμως, για κάποιον λόγο η μητέρα δεν μπορεί να θηλάσει ή χρειαστεί να δώσει συμπλήρωμα στο μωρό της, θα πρέπει να γνωρίζει ότι μπορεί να χορηγήσει τροποποιημένο αγελαδινό γάλα που καλύπτει τις ανάγκες του μωρού.
Βρεφικά γάλατα
Τα βρεφικά γάλατα χωρίζονται σε 3 βασικές κατηγορίες με βάση την ηλικία του βρέφους και πληρούν κάποιες προδιαγραφές όσον αφορά στη σύστασή τους, οι οποίες καθορίζονται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας.
Γάλατα 1ης βρεφικής ηλικίας (0-6 μηνών)
Διατίθενται αποκλειστικά στα φαρμακεία και είναι γάλατα αγελάδος τροποποιημένα, κατάλληλα δηλαδή επεξεργασμένα, έτσι ώστε να μιμούνται το μητρικό γάλα, όσον αφορά στην περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, μέταλλα, υδατάνθρακες και ιχνοστοιχεία. Κυκλοφορούν σε μορφή σκόνης και η αραίωσή τους είναι μια μεζούρα κοφτή ανά 30 ml βρασμένου νερού.
Υπάρχουν 1ης βρεφικής ηλικίας γάλατα πολλών εταιρειών, με μικρές διαφοροποιήσεις στην περιεκτικότητά τους, σε θρεπτικά συστατικά και στην ωσμωτικότητά τους. Ο παιδίατρος προτείνει ένα γάλα της βρεφικής ηλικίας, και με βάση την ανταπόκριση του βρέφους, θα συνεχίσει με αυτό ή θα χρειαστεί αλλαγή σε ένα ειδικό γάλα, με βάση τις ανάγκες του μωρού. Εδώ, βέβαια, χρειάζεται προσοχή και σύνεση, γιατί πολλές φορές οι συχνές αλλαγές στο γάλα δεν λύνουν το πρόβλημα του μωρού και προκαλούν σύγχυση. Χρειάζεται υπομονή και ο χρόνος μερικές φορές, έτσι ώστε να ξεπεραστούν προβλήματα ανωριμότητας του πεπτικού συστήματος του μωρού, τα οποία αποδίδονται λανθασμένα στο γάλα και οδηγούν σε επανειλημμένες αλλαγές ή στη συνεργασία με τον παιδίατρο του βρέφους.
Γάλατα 2ης βρεφικής ηλικίας (6-12μηνών)
Σε αυτήν την κατηγορία κυκλοφορούν στο εμπόριο (σούπερ μάρκετ) γάλατα σε σκόνη, υγρά και εβαπορέ. Η διαφορά τους από αυτά της βρεφικής ηλικίας είναι ότι στη σύστασή τους είναι αυξημένοι οι υδατάνθρακες που δίνουν την απαιτούμενη αυξημένη ενέργεια στο βρέφος που μεγαλώνει και έχει περισσότερη δραστηριότητα, και βεβαίως καλύτερη γεύση, για το μεγαλύτερο βρέφος που έχει μεγαλύτερες γευστικές απαιτήσεις. Από την άλλη μεριά περιέχουν λιγότερες πρωτεΐνες, τις οποίες τώρα πια το βρέφος τις παίρνει και από τις υπόλοιπες στερεές τροφές που μπαίνουν στο διαιτολόγιό του.
Γάλατα 3ης βρεφικής ηλικίας (1-3 ετών)
Κυκλοφορούν σε σκόνη, υγρά και εβαπορέ, και απευθύνονται σε παιδιά μετά το 1ο έτος. Βέβαια, μετά το 1ο έτος, το βρέφος ακολουθεί τη διατροφή της οικογένειας, και θα μπορούσε να λάβει οποιοδήποτε γάλα, ακόμα και φρέσκο. Το φρέσκο γάλα απλά το χλιαίνουμε προτού δοθεί στο μωρό.
Ειδικά θεραπευτικά γάλατα
Στις μέρες μας, η παιδιατρική έχει στη φαρέτρα της πολλά ειδικά θεραπευτικά γάλατα που απευθύνονται σε κοινά παιδιατρικά προβλήματα, όπως οι κολικοί, η δυσκοιλιότητα, οι αναγωγές, οι διάρροιες, η προωρότητα και το χαμηλό βάρος γέννησης, και σπανιότερα προβλήματα όπως η αλλεργία στην πρωτεΐνη του γάλακτος αγελάδας, τα μεταβολικά νοσήματα, η νεφρική και ηπατική ανεπάρκεια.
Συγκεκριμένα, στην αγορά κυκλοφορούν:
Γάλατα χωρίς λακτόζη:
Χορηγούνται σε έμβρυα με παρατεινόμενη διάρροια, ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου ή εκτομή του λεπτού εντέρου, γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε βλάβη ή απώλεια των λαχνών του εντέρου, οπότε και απώλεια ενός ένζυμου, της λακτάσης, που διασπά τη λακτόζη του γάλακτος. Σε παρατεινόμενη διάρροια μετά από γαστρεντερίτιδα χορηγείται γάλα χωρίς λακτόζη για 3-4 εβδομάδες, έως ότου επουλωθεί ο βλεννογόνος του εντέρου. Αποφεύγεται η επί μακρόν χρήση τους, γιατί η λακτόζη είναι χρήσιμη για την απορρόφηση του ασβεστίου.
Αντιαναγωγικά γάλατα:
Η διαφορά τους από τα κοινά γάλατα είναι η προσθήκη πηκτικών παραγόντων όπως το χαρουπάλευρο ή το άμυλο καλαμποκιού, έτσι ώστε το γάλα να είναι πιο πηχτό και να μειώνονται οι αναγωγές. Ενδείκνυνται σε βρέφη με πολλούς εμετούς και στασιμότητα ή απώλεια βάρους, ενώ αντενδείκνυνται σε οισοφαγίτιδα ή σε παλινδρόμηση που εκδηλώνεται με συμπτώματα από το αναπνευστικό. Το μειονέκτημά τους είναι η σχετική δυσκολία στην παρασκευή τους, η ανάγκη για μεγαλύτερη οπή στη θηλή του μπιμπερό και οι διαταραχές των κενώσεων που προκαλούν συχνά. Συγκεκριμένα, το χαρουπάλευρο σε μερικά παιδιά προκαλεί διάρροιες, ενώ το άμυλο καλαμποκιού δυσκοιλιότητα.
Γάλατα υποαλλεργικά: Χωρίζονται σε κατηγορίες με βάση την υποαλλεργιογονικότητά τους, και συγκεκριμένα σε:
α) Γάλατα ΗΑ μερικής υδρόλυσης
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, ο ρόλος τους περιορίζεται στην πρόληψη αλλεργίας, σε βρέφος με έντονο θετικό οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών, και όχι στη θεραπεία της.
β) Γάλατα με πρωτεΐνη εκτεταμένης υδρόλυσης ή στοιχειακά
Προορίζονται για παιδιά με αλλεργία στο γάλα αγελάδος ή νωσιοφιλική οισοφαγίτιδα-εντεροκολίτιδα.
Εδώ οι πρωτεΐνες του γάλακτος έχουν υποστεί διάσπαση σε μικρότερα κομμάτια, έτσι ώστε να μην προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις. Τα μειονεκτήματά του είναι η άσχημη γεύση και το υψηλό κόστος.
Γάλατα σόγιας:
Ενδείκνυνται για βρέφη με γαλακτοζαιμία ή έλλειψη λακτάσης, και σε βρέφη που οι γονείς επιθυμούν να ακολουθήσουν δίαιτα φυτοφάγων. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε αλλεργία στο γάλα αγελάδος, γιατί έχουν διασταυρωμένη αλλεργία σε μεγάλο ποσοστό, ούτε για πρόληψη κολικών, όπως επίσης ούτε σε πρόωρα βρέφη.
Γάλατα για πρόωρα ή λιποβαρή βρέφη:
Είναι κατάλληλα εμπλουτισμένα σε θρεπτικά συστατικά για να καλύπτουν τις ανάγκες αυτών των ειδικών ομάδων.
Γάλατα για μεταβολικά νοσήματα:
Σε αυτά τα γάλατα που χρησιμοποιούνται σπάνια, αφαιρούνται τα συστατικά (αμινοξέα, λίπη ή υδατάνθρακες) που δεν μεταβολίζονται στο κάθε νόσημα.
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πρόοδος στην τεχνολογία της παρασκευής των γαλάτων, μας έχει προσφέρει πληθώρα ειδικών γαλάτων, που έχουν βελτιώσει την ποιότητα ζωής των παιδιών και των οικογενειών τους.
