Η απόκτηση ενός παιδιού έρχεται για να ολοκληρώσει την πορεία της ζωής μιας γυναίκας και να δώσει νέα ώθηση στις σκέψεις, τα όνειρα και τις επιθυμίες της. Ωστόσο, πολλές φορές αυτό το συναίσθημα υποσκελίζεται από μελαγχολική διάθεση, ευερεθιστότητα και αρνητικές σκέψεις. Περίπου το 80% των γυναικών βιώνουν συναισθηματικές μεταπτώσεις μετά την εγκυμοσύνη.
Τα blues της μητρότητας
Πολλές γυναίκες, που μόλις έχουν γεννήσει, αισθάνονται αναστατωμένες, φοβισμένες, δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν και χάνουν την όρεξή τους. Μπορεί, επίσης, να νιώθουν και ανάμικτα συναισθήματα για το μωρό τους, γεγονός που τους δημιουργεί αίσθημα ενοχής και δυσφορίας. Για τις περισσότερες γυναίκες, αυτά τα συμπτώματα είναι ήπιας μορφής και υποχωρούν από μόνα τους. Η συναισθηματική δυσφορία μετά τον τοκετό (γνωστή και ως τα blues της μητρότητας - maternity blues) είναι μια παροδική φάση με έντονα αρνητικά συναισθήματα, που εμφανίζεται λίγο μετά τον τοκετό στις μισές περίπου γυναίκες που έχουν γεννήσει ένα μωρό. Φτάνει στο αποκορύφωμά της 3-5 ημέρες μετά τη γέννηση και διαρκεί από πολλές ημέρες έως και 2 εβδομάδες. Επειδή αυτή η κατάσταση είναι πολύ συχνή και αναμενόμενη, δεν θεωρείται απαραιτήτως ασθένεια. Σε μερικές μητέρες, ωστόσο, αυτή η κατάσταση μπορεί να είναι προάγγελος κατάθλιψης, γι’ αυτό και απαιτείται εγρήγορση.
Οι αιτίες της επιλόχειας κατάθλιψης
Παρ’ όλα αυτά, ένα μικρότερο ποσοστό, που μπορεί να φτάνει το 5-10%, των γυναικών αναπτύσσουν μια πιο σοβαρή μορφή συναισθηματικής διαταραχής, η οποία ονομάζεται κατάθλιψη μετά τον τοκετό ή «επιλόχεια κατάθλιψη». Η κατάθλιψη μετά τον τοκετό δεν είναι απλή ιδιοτροπία της μητέρας, αλλά μια σοβαρή κατάσταση, η οποία επηρεάζει άμεσα τη ζωή της και τη σχέση της τόσο με το μωρό της όσο και με τον σύντροφό της. Πού οφείλεται όμως;
Δεν έχει εντοπιστεί κάποια συγκεκριμένη αιτία που να θεωρείται υπεύθυνη για την εμφάνιση επιλόχειας κατάθλιψης. Οι ορμονικές διαταραχές πιστεύεται ότι παίζουν κάποιο ρόλο. Τα επίπεδα ορμονών, όπως τα οιστρογόνα, η προγεστερόνη και η κορτιζόλη, πέφτουν δραματικά 48 ώρες μετά τη γέννηση. Άλλοι γνωστοί παράγοντες κινδύνου είναι η ψυχική ασθένεια πριν από την εγκυμοσύνη, η ψυχική ασθένεια στην οικογένεια, συμπεριλαμβανομένης και της επιλόχειας κατάθλιψης, η επιλόχεια ψυχική διαταραχή ύστερα από προηγούμενη εγκυμοσύνη, οι συγκρούσεις στον γάμο, η απόλυση από τη δουλειά ή η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης από φίλους και οικογένεια, η διακοπή της εγκυμοσύνης (π.χ., αποβολή). Μια γυναίκα μπορεί να αισθάνεται κουρασμένη μετά τη γέννηση του μωρού. Η ευαισθησία και ο πόνος στην περιοχή του περίνεου μπορεί επίσης να δημιουργήσουν πρόβλημα. Το διάστημα της σωματικής ανάρρωσης ύστερα από την καισαρική τομή μπορεί να είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι ύστερα από φυσιολογικό τοκετό. Επιπλέον, σημαντικό ρόλο παίζουν και οι συναισθηματικές αλλαγές. Η γυναίκα νιώθει ότι έχασε την παλιά της ταυτότητα και ότι είναι εγκλωβισμένη στο σπίτι, ότι είναι καταβεβλημένη από τις ευθύνες του μητρικού ρόλου, νιώθει άγχος, εξαιτίας των αλλαγών στον τρόπο ζωής της, κούραση, εξαιτίας των συνεχών διακοπών του νυχτερινού ύπνου, ότι είναι λιγότερο ελκυστική σωματικά και σεξουαλικά. Πάντως, λάβετε υπ’ όψιν σας ότι η ηλικία μιας μητέρας και ο αριθμός των παιδιών που είχε δεν σχετίζονται με την πιθανότητα να αναπτύξει επιλόχεια κατάθλιψη.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν οποιαδήποτε στιγμή, από 24 ώρες έως 6 μήνες μετά τη γέννηση του παιδιού. Έλλειψη ικανοποίησης και ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε προσέφεραν ευχαρίστηση, προβλήματα στον ύπνο, μείωση βάρους, μείωση ενεργητικότητας (ατονία), ανησυχία ή άγχος, αισθήματα αναξιότητας ή ενοχής, δυσκολία συγκέντρωσης ή λήψης αποφάσεων, πεισιθάνατες σκέψεις, μειωμένο ενδιαφέρον για σεξ, αισθήματα απόρριψης, σωματικά συμπτώματα, όπως συχνοί πονοκέφαλοι, πόνοι στο στήθος, ταχυπαλμία, μούδιασμα ή ζαλάδα.
Πώς να βοηθήσεις τον εαυτό σου
Αν και η αυτοβοήθεια δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ιατρική φροντίδα στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, υπάρχουν πράγματα που μπορεί να κάνει μια γυναίκα για να βελτιώσει τη διάθεσή της και την ικανότητα να παραμένει λειτουργική στο σπίτι. Φρόντισε να έχεις δίπλα σου μέλη της οικογένειάς σου ή φίλους που σε υποστηρίζουν και ζήτησε τη βοήθειά τους για το μεγάλωμα του μωρού. Ξεκουράσου όσο περισσότερο μπορείς. Κοιμήσου όταν κοιμάται το μωρό. Προσπάθησε να μην περνάς πολύ καιρό μόνη σου. Αφιέρωσε κάποιο χρόνο με τον σύζυγο ή τον σύντροφό σου. Κάνε ένα μπάνιο και περιποιήσου τον εαυτό σου καθημερινά. Βγες από το σπίτι. Πήγαινε μια βόλτα, βρες έναν φίλο, κάνε κάτι που σε ευχαριστεί. Πάρε κάποιον για να προσέξει το μωρό εάν έχεις αυτήν τη δυνατότητα. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, πάρε το μωρό μαζί σου. Μην έχεις υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό σου. Μην ανησυχείς τόσο πολύ για τις δουλειές του σπιτιού. Ζήτα από τους φίλους ή την οικογένεια να σε βοηθήσουν. Μίλησε με άλλες μητέρες.
Ιατρική θεραπεία
Το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης μετά τον τοκετό εξαρτάται από τη μορφή και τη σοβαρότητα της διαταραχής. Μπορεί να μην είναι πάντοτε αναγκαία η εφαρμογή κάποιας ειδικής θεραπείας, επειδή η κατάσταση συχνά βελτιώνεται μόνη της. Εάν τα συμπτώματα δεν μειωθούν σε δύο εβδομάδες, τηλεφώνησε στον γιατρό σου. Η σοβαρότητα της ασθένειας είναι που θα κατευθύνει τον ειδικό στην επιλογή της θεραπείας για την αντιμετώπιση της επιλόχειας κατάθλιψης. Πιο ήπιες μορφές μπορεί να θεραπευτούν με ψυχοθεραπεία. Πιο σοβαρές μορφές μπορεί να απαιτήσουν φαρμακευτική αγωγή. Κάποιες φορές, ο συνδυασμός των δύο μπορεί να είναι περισσότερο αποτελεσματικός. Πάντως, εάν τα συμπτώματά σου δεν μπορούν να ελεγχθούν με συμβουλευτική ή φαρμακοθεραπεία και περνούν από το μυαλό σου σκέψεις ότι θα βλάψεις τον εαυτό σου ή το μωρό σου, ο γιατρός μπορεί να κρίνει απαραίτητο να εισαχθείς σε κάποιο νοσοκομείο.
Πότε θα πρέπει να αναζητήσεις φροντίδα;
Τηλεφώνησε στον γιατρό αν έχεις συναισθηματικές μεταπτώσεις ή αισθάνεσαι κατάθλιψη μετά τη γέννηση του μωρού, αν αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να τα βγάλεις πέρα με τις καθημερινές υποχρεώσεις, συμπεριλαμβανομένης της φροντίδας για το μωρό που μόλις γεννήθηκε ή για τα υπόλοιπα παιδιά, αν έχεις έντονα συναισθήματα κατάθλιψης ή θυμού 1-2 μήνες μετά τη γέννηση του παιδιού.
Τηλεφώνησε αμέσως σ’ έναν γείτονα, φίλο ή αγαπημένο πρόσωπο που βρίσκεται κοντά, εάν διακατέχεσαι από αυτοκαταστροφικές σκέψεις, σκέψεις πρόκλησης βλάβης στο μωρό ή στα άλλα παιδιά σου, σκέψεις ότι το μωρό σου είναι αμαρτωλό (κακό), αν ακούς φωνές ή βλέπεις πράγματα που δεν υφίστανται.
Τα blues της μητρότητας
Πολλές γυναίκες, που μόλις έχουν γεννήσει, αισθάνονται αναστατωμένες, φοβισμένες, δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν και χάνουν την όρεξή τους. Μπορεί, επίσης, να νιώθουν και ανάμικτα συναισθήματα για το μωρό τους, γεγονός που τους δημιουργεί αίσθημα ενοχής και δυσφορίας. Για τις περισσότερες γυναίκες, αυτά τα συμπτώματα είναι ήπιας μορφής και υποχωρούν από μόνα τους. Η συναισθηματική δυσφορία μετά τον τοκετό (γνωστή και ως τα blues της μητρότητας - maternity blues) είναι μια παροδική φάση με έντονα αρνητικά συναισθήματα, που εμφανίζεται λίγο μετά τον τοκετό στις μισές περίπου γυναίκες που έχουν γεννήσει ένα μωρό. Φτάνει στο αποκορύφωμά της 3-5 ημέρες μετά τη γέννηση και διαρκεί από πολλές ημέρες έως και 2 εβδομάδες. Επειδή αυτή η κατάσταση είναι πολύ συχνή και αναμενόμενη, δεν θεωρείται απαραιτήτως ασθένεια. Σε μερικές μητέρες, ωστόσο, αυτή η κατάσταση μπορεί να είναι προάγγελος κατάθλιψης, γι’ αυτό και απαιτείται εγρήγορση.
Οι αιτίες της επιλόχειας κατάθλιψης
Παρ’ όλα αυτά, ένα μικρότερο ποσοστό, που μπορεί να φτάνει το 5-10%, των γυναικών αναπτύσσουν μια πιο σοβαρή μορφή συναισθηματικής διαταραχής, η οποία ονομάζεται κατάθλιψη μετά τον τοκετό ή «επιλόχεια κατάθλιψη». Η κατάθλιψη μετά τον τοκετό δεν είναι απλή ιδιοτροπία της μητέρας, αλλά μια σοβαρή κατάσταση, η οποία επηρεάζει άμεσα τη ζωή της και τη σχέση της τόσο με το μωρό της όσο και με τον σύντροφό της. Πού οφείλεται όμως;
Δεν έχει εντοπιστεί κάποια συγκεκριμένη αιτία που να θεωρείται υπεύθυνη για την εμφάνιση επιλόχειας κατάθλιψης. Οι ορμονικές διαταραχές πιστεύεται ότι παίζουν κάποιο ρόλο. Τα επίπεδα ορμονών, όπως τα οιστρογόνα, η προγεστερόνη και η κορτιζόλη, πέφτουν δραματικά 48 ώρες μετά τη γέννηση. Άλλοι γνωστοί παράγοντες κινδύνου είναι η ψυχική ασθένεια πριν από την εγκυμοσύνη, η ψυχική ασθένεια στην οικογένεια, συμπεριλαμβανομένης και της επιλόχειας κατάθλιψης, η επιλόχεια ψυχική διαταραχή ύστερα από προηγούμενη εγκυμοσύνη, οι συγκρούσεις στον γάμο, η απόλυση από τη δουλειά ή η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης από φίλους και οικογένεια, η διακοπή της εγκυμοσύνης (π.χ., αποβολή). Μια γυναίκα μπορεί να αισθάνεται κουρασμένη μετά τη γέννηση του μωρού. Η ευαισθησία και ο πόνος στην περιοχή του περίνεου μπορεί επίσης να δημιουργήσουν πρόβλημα. Το διάστημα της σωματικής ανάρρωσης ύστερα από την καισαρική τομή μπορεί να είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι ύστερα από φυσιολογικό τοκετό. Επιπλέον, σημαντικό ρόλο παίζουν και οι συναισθηματικές αλλαγές. Η γυναίκα νιώθει ότι έχασε την παλιά της ταυτότητα και ότι είναι εγκλωβισμένη στο σπίτι, ότι είναι καταβεβλημένη από τις ευθύνες του μητρικού ρόλου, νιώθει άγχος, εξαιτίας των αλλαγών στον τρόπο ζωής της, κούραση, εξαιτίας των συνεχών διακοπών του νυχτερινού ύπνου, ότι είναι λιγότερο ελκυστική σωματικά και σεξουαλικά. Πάντως, λάβετε υπ’ όψιν σας ότι η ηλικία μιας μητέρας και ο αριθμός των παιδιών που είχε δεν σχετίζονται με την πιθανότητα να αναπτύξει επιλόχεια κατάθλιψη.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν οποιαδήποτε στιγμή, από 24 ώρες έως 6 μήνες μετά τη γέννηση του παιδιού. Έλλειψη ικανοποίησης και ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε προσέφεραν ευχαρίστηση, προβλήματα στον ύπνο, μείωση βάρους, μείωση ενεργητικότητας (ατονία), ανησυχία ή άγχος, αισθήματα αναξιότητας ή ενοχής, δυσκολία συγκέντρωσης ή λήψης αποφάσεων, πεισιθάνατες σκέψεις, μειωμένο ενδιαφέρον για σεξ, αισθήματα απόρριψης, σωματικά συμπτώματα, όπως συχνοί πονοκέφαλοι, πόνοι στο στήθος, ταχυπαλμία, μούδιασμα ή ζαλάδα.
Πώς να βοηθήσεις τον εαυτό σου
Αν και η αυτοβοήθεια δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ιατρική φροντίδα στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, υπάρχουν πράγματα που μπορεί να κάνει μια γυναίκα για να βελτιώσει τη διάθεσή της και την ικανότητα να παραμένει λειτουργική στο σπίτι. Φρόντισε να έχεις δίπλα σου μέλη της οικογένειάς σου ή φίλους που σε υποστηρίζουν και ζήτησε τη βοήθειά τους για το μεγάλωμα του μωρού. Ξεκουράσου όσο περισσότερο μπορείς. Κοιμήσου όταν κοιμάται το μωρό. Προσπάθησε να μην περνάς πολύ καιρό μόνη σου. Αφιέρωσε κάποιο χρόνο με τον σύζυγο ή τον σύντροφό σου. Κάνε ένα μπάνιο και περιποιήσου τον εαυτό σου καθημερινά. Βγες από το σπίτι. Πήγαινε μια βόλτα, βρες έναν φίλο, κάνε κάτι που σε ευχαριστεί. Πάρε κάποιον για να προσέξει το μωρό εάν έχεις αυτήν τη δυνατότητα. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, πάρε το μωρό μαζί σου. Μην έχεις υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό σου. Μην ανησυχείς τόσο πολύ για τις δουλειές του σπιτιού. Ζήτα από τους φίλους ή την οικογένεια να σε βοηθήσουν. Μίλησε με άλλες μητέρες.
Ιατρική θεραπεία
Το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης μετά τον τοκετό εξαρτάται από τη μορφή και τη σοβαρότητα της διαταραχής. Μπορεί να μην είναι πάντοτε αναγκαία η εφαρμογή κάποιας ειδικής θεραπείας, επειδή η κατάσταση συχνά βελτιώνεται μόνη της. Εάν τα συμπτώματα δεν μειωθούν σε δύο εβδομάδες, τηλεφώνησε στον γιατρό σου. Η σοβαρότητα της ασθένειας είναι που θα κατευθύνει τον ειδικό στην επιλογή της θεραπείας για την αντιμετώπιση της επιλόχειας κατάθλιψης. Πιο ήπιες μορφές μπορεί να θεραπευτούν με ψυχοθεραπεία. Πιο σοβαρές μορφές μπορεί να απαιτήσουν φαρμακευτική αγωγή. Κάποιες φορές, ο συνδυασμός των δύο μπορεί να είναι περισσότερο αποτελεσματικός. Πάντως, εάν τα συμπτώματά σου δεν μπορούν να ελεγχθούν με συμβουλευτική ή φαρμακοθεραπεία και περνούν από το μυαλό σου σκέψεις ότι θα βλάψεις τον εαυτό σου ή το μωρό σου, ο γιατρός μπορεί να κρίνει απαραίτητο να εισαχθείς σε κάποιο νοσοκομείο.
Πότε θα πρέπει να αναζητήσεις φροντίδα;
Τηλεφώνησε στον γιατρό αν έχεις συναισθηματικές μεταπτώσεις ή αισθάνεσαι κατάθλιψη μετά τη γέννηση του μωρού, αν αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να τα βγάλεις πέρα με τις καθημερινές υποχρεώσεις, συμπεριλαμβανομένης της φροντίδας για το μωρό που μόλις γεννήθηκε ή για τα υπόλοιπα παιδιά, αν έχεις έντονα συναισθήματα κατάθλιψης ή θυμού 1-2 μήνες μετά τη γέννηση του παιδιού.
Τηλεφώνησε αμέσως σ’ έναν γείτονα, φίλο ή αγαπημένο πρόσωπο που βρίσκεται κοντά, εάν διακατέχεσαι από αυτοκαταστροφικές σκέψεις, σκέψεις πρόκλησης βλάβης στο μωρό ή στα άλλα παιδιά σου, σκέψεις ότι το μωρό σου είναι αμαρτωλό (κακό), αν ακούς φωνές ή βλέπεις πράγματα που δεν υφίστανται.
